Kobra Etkisi
Bazen kazandığınız anda kaybetmişsinizdir.
Hindistan’ın İngiliz hakimiyeti altında olduğu dönemlerde ilginç bir olay yaşanmıştı. Hint şehri Delhi’de çok fazla zehirli kobra olmasından endişelenen İngiliz hükümeti bu soruna şöyle bir çözüm buldu: “ölü kobra getirenler ödüllendirilecek”. Uygulamaya ilk başlandığında her şey sorunsuz gidiyordu ve insanlar kobraları öldürüp ödüllerini almaya gidiyorlardı. Ancak zaman içinde beklenmedik metotlar ortaya çıkmaya başladı. İnsanlar daha fazla ödül alabilmek için kasıtlı olarak kobraları çiftleştirmeye başlayıp onları öldürmeye başladı. İngilizler bu durumdan haberdar olunca, ödüllendirme programını kaldırdılar. Ödül kalkınca, halkın gözünde kobraların değeri de ortadan yok oldu. Kasıtlı olarak çiftleştirilen kobraların artık bir değeri olmadığı için onları doğaya saldılar. Bu da kobra nüfusunda çok ciddi bir artışa yol açtı. İngilizler kobra sorununu ortadan kaldırmak için uğraşırken işin sonunda kobra sorunu daha da artmıştı.
İnsanların problemlere çözüm ararken yaptıkları planların altında hep Ceteris Paribus (Latince: “diğer tüm durumlar sabitken”) ilkesi yatar. Ama eğer ortadaki problemi çözmek için bulduğumuz çözümün yan etkilerini doğru bir şekilde tahmin edemezsek, sürprizlerle karşılaşabiliriz. İngilizler kobra nüfusunun azalması umuduyla kobra öldüren insanları ödüllendirmeyi denedi.
